(2).jpg)
طبیعت بکر فریدونشهر
کلیات آبخیزداری
آبخیزداری (Watershed Management)، علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدام‌های لازم برای مدیریت منابع حوزه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک می‌باشد. به عبارت دیگر آبخیزداری طراحی و مدیریت حوزه به منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب و خاک است. که می تواند بصورت مکانیکی یا بیولوژیکی باشد.
مطالعات جامع آبخیزداری
1. مطالعات فیزیکی حوزه‌های آبخیز (فیزیوگرافی)
2. مطالعات هوا و اقلیم شناسی
3. مطالعات آب (هیدرولوژی)
4. مطالعات زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی
5. مطالعات خاک و قابلیت اراضی
6. مطالعات مربوط به فرسایش و رسوب
7. کاربری اراضی و مطالعات پوشش
8. مطالعات اقتصادی - اجتماعی
9. تلفیق و برنامه‌ریزی
اهداف آبخیزداری
عمده اهداف اجرای فعالیت‌های آبخیزداری؛ مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، کاهش فرسایش خا ک و رسوب دهی، کنترل هرز آب‌ها، کاهش سیل خیزی و بهره وری بهینه از نزولات آسمانی، ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم، توسعه فعالیت‌های مطالعاتی، تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدامات، تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره برداری بهینه از اراضی و... می‌باشد.
با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰مترمکعب آب جدید تولید کرد ضمن آنکه اجرای هر هکتارعملیات آبخیزداری از ۶/۵ تن فرسایش خاکی و رسوب جلوگیری می‌کند. درنبود عملیات آبخیزداری، به اندازه‌ای رسوبات پشت دریاچه سدها جمع می‌شود که به‌طور میانگین هر سال معادل یک سدبزرگ از ظرفیت سدها کاسته می‌شود.
مهمترین وظایف معاونت آبخیزداری
1. مطالعه جامع و برنامه‌ریزی و تعیین خط مشی کلان، تهیه طرح و اجرای برنامه‌ها و حفاظت خاک و نظارت بر آنها
2. تهیه و تدوین روشها، استانداردها، ضوابط و دستورالعمل‌های فنی
3. ایجاد و توسعه ایستگاه‌های اندازه‌گیری در حوزه‌های آبخیز
4. تعیین اولویتهای طرحهای تحقیقاتی و برنامه‌های آموزشی
5. ارایه برنامه‌های ترویجی و اشاعه فرهنگ آبخیزداری در بین آبخیز نشینان
6. هماهنگی سیاستها و اقدامات مرتبط با آبخیزداری
7. توسعه ارتباطات بین‌المللی به منظور هماهنگی و ایجاد کار مشترک
تاريخچه فعاليت هاي آبخيزداري در ایران
· مقطع زمانی 1338 - 1328 :
سال 1328 – تشكيل ادارات بررسي هاي آب وخاك وحفظ منابع در وزارت كشاورزي
سال 1337- گزارش كارشناسان فائو درباره وضعيت خطرناك فرسايش خاك در ايران
سال 1338 – اجراي عمليات نمونه حفاظت خاك در زير حوزه سيراچال كرج توسط كارشناسان فائو
· مقطع زماني 1347 - 1339 :
اولين گزارش نسبتاً مفصلي كه در مورد فرسايش خاك وحفاظت آب وخاك در ايران انتشار يافت گزارش كارشناسان فائو به زبان انگليسي بود كه درسال 1341 توسط كميته حافظت آب وخاك وزارت كشاورزي به فارسي برگردانده شد.
در سال 1339 همزمان با شروع عمليات احداث سدهاي بزرگ مخزني بويژه سدكرج ، متعاقب ارائه گزارش كارشناسان فائو ، خطر رسوبگذاري در مخازن اين سدها مورد توجه قرار گرفت . در همين سال اولين برنامه آزمايشي حفــاظت خــاك در حوزه فرعي سيراچال ( بخشي از حوزه آبخيز سد كرج ) درمساحت 600 هكتار به مرحله اجراء درآمد.
سال 1347 دفتر فني خاك بمنظور مبارزه با فرسايش بادي ، تثبيت شن هاي روان وافزايش عمر مفيد سدهاي در دست بهره برداري بويژه سدهاي سفيد رود وامير كبير تأسيس گرديد.
· مقطع زماني 1357 - 1348 :
از سال 1348 به بعددامنة فعـاليتهاي دفترفني خاك برروي حوزه هاي آبخيز سدهاي دز ، سفيد رود و امير كبير متمركز گرديد . در اين سال اولين اعتبارات به طرحهاي حفاظت از آبخيزها تخصيص پيدا كرد.
درسال1349 – اولين طرح آبخيز داري توسط فارغ التحصيلان دانشكده جنگلداري كرج تهيه شد.
در سال 1350 متعاقب توسعه فعاليتهاي آبخيزداري وبمنظور ايجاد هماهنگي بين واحدهاي اجرائي دست اندر كاردر فعاليتهاي آب وخاك وعرصه هاي آبخيز وهمچنين جلوگيري از تداخل وظايف شورايعالي آبخيز داري به رياست معاون نخست وزير در امورعمراني تشكيل گرديد.
سال 1351- دفتر فني خاك كه در سال 1347 تأسيس شده بود در اين سال به دفتر حفاظت خاك وآبخيزداري تبديل شد . تشكيل اين دفتر رابه لحاظ توسعة چشمگير فعاليتهاي آبخيزداري ميتوان نقطه عطفي در تاريخ آبخيزداري كشور بحساب آورد.
سال 1353 – اولين طرح جامع آبخيزداري توسط كارشناسان ايراني تهيه گرديد.
طي اين دوره 10 ساله جمعاً 698 هزار هكتار از آبخيزهاي كشور تحت پوشش عمليات آبخيزداري قرار گرفت وبراين اساس متوسط عملكرد سالانه 8/69هزار هكتار بوده است .
· مقطع زماني 1369 - 1358 :
در اين دوره با نگرش به اقدامات اجرايي انجام شده در دوره هاي قبل و، ضرورت انجام مطالعات پايه وجامع آبخيز داري به نحو ملموس تري رخ مينمود . لذا انجام مطالعات جامع وتفصيلي- اجرايي در سطح نسبتاً وسيعي توسط كارشناسان ايراني دنبال شد. برا اين اساس جمعاً4/1 ميليون هكتار از آبخيزهاي كشور تحت پوشش عمليات اجرائي آبخيزداري قرار گرفت .
متوسط عملكرد سالانه در اين دوره 12 ساله 3/117 هزار هكتار بوده است .
· مقطع زماني 1379 - 1370 :
ارتقاء تشكيلات آبخيزداري كشور از سطح يك دفتر به يك معاونت در وزارت جهاد سازندگي موجب گسترش كمي فعاليتها واهداف آن گرديد .
طي اين دوره 10 ساله سالانه بطور متوسط 907 هزار هكتار ودر مجموع سطحي بالغ بر067/9 ميليون هكتار زير پوشش عمليات آبخيزداري قرار گرفت.
مقايسه سطح عملكرد فوق نسبت به دهه قبل حدود 8 برابر افزايش نشان ميدهد . در طي اين دهه فعاليتهاي آبخيزداري دراكثر استانهاي كشور در سطح گسترده اي به مرحله اجراءدرآمده است.
· سال 1380 :
پائيز 1380- با ادغام وزارتين جهاد سازندگي و كشاورزي وتشكيل وزارت جهاد كشاورزي ، معاونت آبخيزداري وسازمان جنگلها ومراتع كشور در يكديگر ادغام گرديدند. حجم عمليات انجام شده در اين سال 1360 هزار هكتار بوده است.
عملکرد معاونت آبخیزداری در شهرستان فریدونشهر
پروژههای مکانیکی
- خاکی: 140000 متر مکعب
- خشکه چین: 9000 متر مکعب
- سنگی ملاتی: 27200 متر مکعب
پروژههای بیولوژیکی
- علوفه کاری: 1870 هکتار
- نهالکاری: 670 هکتار
- بذرکاری: 360 هکتار
- کپه کاری: 870 هکتار
پروژههای بیومکانیکی
- تراس بندی: 240 هکتار
پروژههای مدیریتی
- حفاظت و قرق: 21550 هکتار
پروژههای شاخص
بندهای خاکی شماره 1 و 2 حوزه آبخیز سیبک با حجم آبگیری یک میلیون متر مکعب و استحصال آب سالیانه به میزان 2.5 میلیون متر مکعب .
مطالعات جامع آبخیزداری
1. مطالعات فیزیکی حوزه‌های آبخیز (فیزیوگرافی)
2. مطالعات هوا و اقلیم شناسی
3. مطالعات آب (هیدرولوژی)
4. مطالعات زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی
5. مطالعات خاک و قابلیت اراضی
6. مطالعات مربوط به فرسایش و رسوب
7. کاربری اراضی و مطالعات پوشش
8. مطالعات اقتصادی - اجتماعی
9. تلفیق و برنامه‌ریزی
اهداف آبخیزداری
عمده اهداف اجرای فعالیت‌های آبخیزداری؛ مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، کاهش فرسایش خا ک و رسوب دهی، کنترل هرز آب‌ها، کاهش سیل خیزی و بهره وری بهینه از نزولات آسمانی، ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم، توسعه فعالیت‌های مطالعاتی، تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدامات، تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره برداری بهینه از اراضی و... می‌باشد.
با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰مترمکعب آب جدید تولید کرد ضمن آنکه اجرای هر هکتارعملیات آبخیزداری از ۶/۵ تن فرسایش خاکی و رسوب جلوگیری می‌کند. درنبود عملیات آبخیزداری، به اندازه‌ای رسوبات پشت دریاچه سدها جمع می‌شود که به‌طور میانگین هر سال معادل یک سدبزرگ از ظرفیت سدها کاسته می‌شود.
مهمترین وظایف معاونت آبخیزداری
1. مطالعه جامع و برنامه‌ریزی و تعیین خط مشی کلان، تهیه طرح و اجرای برنامه‌ها و حفاظت خاک و نظارت بر آنها
2. تهیه و تدوین روشها، استانداردها، ضوابط و دستورالعمل‌های فنی
3. ایجاد و توسعه ایستگاه‌های اندازه‌گیری در حوزه‌های آبخیز
4. تعیین اولویتهای طرحهای تحقیقاتی و برنامه‌های آموزشی
5. ارایه برنامه‌های ترویجی و اشاعه فرهنگ آبخیزداری در بین آبخیز نشینان
6. هماهنگی سیاستها و اقدامات مرتبط با آبخیزداری
7. توسعه ارتباطات بین‌المللی به منظور هماهنگی و ایجاد کار مشترک
تاريخچه فعاليت هاي آبخيزداري در ایران
· مقطع زمانی 1338 - 1328 :
سال 1328 – تشكيل ادارات بررسي هاي آب وخاك وحفظ منابع در وزارت كشاورزي
سال 1337- گزارش كارشناسان فائو درباره وضعيت خطرناك فرسايش خاك در ايران
سال 1338 – اجراي عمليات نمونه حفاظت خاك در زير حوزه سيراچال كرج توسط كارشناسان فائو
· مقطع زماني 1347 - 1339 :
اولين گزارش نسبتاً مفصلي كه در مورد فرسايش خاك وحفاظت آب وخاك در ايران انتشار يافت گزارش كارشناسان فائو به زبان انگليسي بود كه درسال 1341 توسط كميته حافظت آب وخاك وزارت كشاورزي به فارسي برگردانده شد.
در سال 1339 همزمان با شروع عمليات احداث سدهاي بزرگ مخزني بويژه سدكرج ، متعاقب ارائه گزارش كارشناسان فائو ، خطر رسوبگذاري در مخازن اين سدها مورد توجه قرار گرفت . در همين سال اولين برنامه آزمايشي حفــاظت خــاك در حوزه فرعي سيراچال ( بخشي از حوزه آبخيز سد كرج ) درمساحت 600 هكتار به مرحله اجراء درآمد.
سال 1347 دفتر فني خاك بمنظور مبارزه با فرسايش بادي ، تثبيت شن هاي روان وافزايش عمر مفيد سدهاي در دست بهره برداري بويژه سدهاي سفيد رود وامير كبير تأسيس گرديد.
· مقطع زماني 1357 - 1348 :
از سال 1348 به بعددامنة فعـاليتهاي دفترفني خاك برروي حوزه هاي آبخيز سدهاي دز ، سفيد رود و امير كبير متمركز گرديد . در اين سال اولين اعتبارات به طرحهاي حفاظت از آبخيزها تخصيص پيدا كرد.
درسال1349 – اولين طرح آبخيز داري توسط فارغ التحصيلان دانشكده جنگلداري كرج تهيه شد.
در سال 1350 متعاقب توسعه فعاليتهاي آبخيزداري وبمنظور ايجاد هماهنگي بين واحدهاي اجرائي دست اندر كاردر فعاليتهاي آب وخاك وعرصه هاي آبخيز وهمچنين جلوگيري از تداخل وظايف شورايعالي آبخيز داري به رياست معاون نخست وزير در امورعمراني تشكيل گرديد.
سال 1351- دفتر فني خاك كه در سال 1347 تأسيس شده بود در اين سال به دفتر حفاظت خاك وآبخيزداري تبديل شد . تشكيل اين دفتر رابه لحاظ توسعة چشمگير فعاليتهاي آبخيزداري ميتوان نقطه عطفي در تاريخ آبخيزداري كشور بحساب آورد.
سال 1353 – اولين طرح جامع آبخيزداري توسط كارشناسان ايراني تهيه گرديد.
طي اين دوره 10 ساله جمعاً 698 هزار هكتار از آبخيزهاي كشور تحت پوشش عمليات آبخيزداري قرار گرفت وبراين اساس متوسط عملكرد سالانه 8/69هزار هكتار بوده است .
· مقطع زماني 1369 - 1358 :
در اين دوره با نگرش به اقدامات اجرايي انجام شده در دوره هاي قبل و، ضرورت انجام مطالعات پايه وجامع آبخيز داري به نحو ملموس تري رخ مينمود . لذا انجام مطالعات جامع وتفصيلي- اجرايي در سطح نسبتاً وسيعي توسط كارشناسان ايراني دنبال شد. برا اين اساس جمعاً4/1 ميليون هكتار از آبخيزهاي كشور تحت پوشش عمليات اجرائي آبخيزداري قرار گرفت .
متوسط عملكرد سالانه در اين دوره 12 ساله 3/117 هزار هكتار بوده است .
· مقطع زماني 1379 - 1370 :
ارتقاء تشكيلات آبخيزداري كشور از سطح يك دفتر به يك معاونت در وزارت جهاد سازندگي موجب گسترش كمي فعاليتها واهداف آن گرديد .
طي اين دوره 10 ساله سالانه بطور متوسط 907 هزار هكتار ودر مجموع سطحي بالغ بر067/9 ميليون هكتار زير پوشش عمليات آبخيزداري قرار گرفت.
مقايسه سطح عملكرد فوق نسبت به دهه قبل حدود 8 برابر افزايش نشان ميدهد . در طي اين دهه فعاليتهاي آبخيزداري دراكثر استانهاي كشور در سطح گسترده اي به مرحله اجراءدرآمده است.
· سال 1380 :
پائيز 1380- با ادغام وزارتين جهاد سازندگي و كشاورزي وتشكيل وزارت جهاد كشاورزي ، معاونت آبخيزداري وسازمان جنگلها ومراتع كشور در يكديگر ادغام گرديدند. حجم عمليات انجام شده در اين سال 1360 هزار هكتار بوده است.
عملکرد معاونت آبخیزداری در شهرستان فریدونشهر
پروژههای مکانیکی
- خاکی: 140000 متر مکعب
- خشکه چین: 9000 متر مکعب
- سنگی ملاتی: 27200 متر مکعب
پروژههای بیولوژیکی
- علوفه کاری: 1870 هکتار
- نهالکاری: 670 هکتار
- بذرکاری: 360 هکتار
- کپه کاری: 870 هکتار
پروژههای بیومکانیکی
- تراس بندی: 240 هکتار
پروژههای مدیریتی
- حفاظت و قرق: 21550 هکتار
پروژههای شاخص
بندهای خاکی شماره 1 و 2 حوزه آبخیز سیبک با حجم آبگیری یک میلیون متر مکعب و استحصال آب سالیانه به میزان 2.5 میلیون متر مکعب .
| بازدید : 1439 | 1 بهمن 1396 ساعت 08:30 ق.ظ | |
| برچسب ها : آبخیزداری | ||
درحال بارگزاری
درحال بارگزاری
درحال بارگزاری